Ενθαρρύνω ή διευκολύνω;
Όταν ένα παιδί δυσκολεύεται, η πρώτη μας σκέψη και, ίσως, κίνηση είναι να το βοηθήσουμε. Να του κρατήσουμε τον δρόμο ανοιχτό, να του βγάλουμε τα εμπόδια από μπροστά. Αυτό το κάνουμε με φροντίδα. Και το λέμε “αγάπη”. Η προέλευση αυτής της στάσης ακουμπά, συνήθως, σε ένα τρυφερό συναίσθημα για τα πιο σημαντικά πλάσματα που έχουμε στη ζωή μας.
Όμως, για όλα τα παιδιά, και ειδικότερα στην περίπτωση παιδιών με ΔΕΠΥ, η καλοπροαίρετη διευκόλυνση μπορεί να λειτουργήσει… σαν παγίδα. Γιατί το “θα το κάνω εγώ για σένα” υπάρχει περίπτωση, χωρίς να το καταλάβουμε να γίνει “δεν μπορείς να το κάνεις μόνος σου”.
Διευκολύνω σημαίνει: πριν από σένα, για σένα. Σου φτιάχνω την κασετίνα, την τσάντα, το δωμάτιο, το πρόγραμμα. Επειδή εσύ δεν μπορείς. Ή δεν μπορείς αρκετά γρήγορα ή αρκετά «σωστά». Ή επειδή… δεν αντέχω να σε δω να δυσκολεύεσαι.
Η πρόθεση συχνά είναι καλή. Αλλά το μήνυμα που μπορεί να πάρει το παιδί εκείνη τη στιγμή είναι: “Χωρίς εμένα, δεν τα καταφέρνεις”. Όταν, δε, ο λόγος είναι η δική μας πίεση χρόνου, το δικό μας άγχος, η δική μας ανάγκη να γίνουν τα πράγματα με έναν συγκεκριμένο τρόπο, αν παρατηρήσουμε τους εαυτούς μας, θα διαπιστώσουμε πως κάθε προτροπή συνοδεύεται από έντονο τόνο, αποδοκιμαστικό ύφος ή πιο απότομες κινήσεις. Έτσι εντείνεται η αίσθηση του παιδιού ότι δεν μπορεί. Σιγά σιγά, αυτό εσωτερικοποιείται και το παιδί αποκτά μια διαστρεβλωμένη εικόνα σε σχέση με τις πραγματικές του δυνατότητες.
Στον αντίποδα, ενθαρρύνω σημαίνει: μαζί με σένα, για σένα. Σου δίνω χώρο, σου δείχνω ότι εμπιστεύομαι τη δυνατότητά σου να ανακαλύψεις τα εργαλεία που σου ταιριάζουν για να χτίσεις. Σου επιτρέπω να αποτύχεις και να ξαναπροσπαθήσεις. Και είμαι δίπλα σου — όχι μπροστά σου, ούτε από πάνω σου. Η ενθάρρυνση απαιτεί υπομονή. Αντοχή στη δυσφορία του άλλου. Πίστη στο ότι η αυτονομία χτίζεται από μέσα προς τα έξω.
Γιατί είναι ιδιαιτέρως σημαντικό αυτό ειδικά στα παιδιά με ΔΕΠΥ; Επειδή, τα παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν μάθει συχνά να ακούνε:
- “Δεν μπορεί να συγκεντρωθεί”
- “Ξεχνάει τα πάντα”
- “Δεν έχει καλή οργάνωση”
Αντί να τους προσφέρουμε έτοιμες λύσεις, αξίζει να τους προσφέρουμε υποστήριξη για να βρουν τις δικές τους. Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει ότι τα αφήνουμε μόνα. Σημαίνει ότι δεν τους αφαιρούμε την ευκαιρία να μάθουν. Ενθάρρυνση δεν είναι “άφησέ τον να τα βγάλει πέρα”. Είναι:
“Είμαι εδώ. Θα το κάνεις εσύ και είμαι κοντά σου, όσο προσπαθείς για να το καταφέρεις.”
Αυτό δεν είναι μόνο μια θεωρητική στάση — μπορεί να γίνει και πράξη. Βεβαίως, όχι από τη μια μέρα στην άλλη. Υπάρχουν τρόποι και στρατηγικές που μπορούμε να εφαρμόσουμε στην καθημερινότητα, για να υποστηρίξουμε τα παιδιά να καλλιεργήσουν σταδιακά τις δεξιότητες που χρειάζονται.
Από το πώς οργανώνουμε το περιβάλλον, μέχρι τον τρόπο που κάνουμε ερωτήσεις, η ενθάρρυνση μπορεί να γίνει κάτι πρακτικό και εφαρμόσιμο, όχι μόνο ιδέα.
Είναι μια απόφαση ότι, όσο τα παιδιά μας μεγαλώνουν, εμείς έχουμε τον ρόλο του β’ βιολιού. Και αυτό, τελικά, είναι το πιο δυνατό μήνυμα που μπορούμε να τους δώσουμε: Ότι εμπιστευόμαστε ποιοι είναι και ποιοι μπορούν να γίνουν. Έτσι τα βλέπουμε να ανθίζουν.