Υπερδιάγνωση ή Βελτιωμένη Αναγνώριση της ΔΕΠΥ;
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μια από τις πιο διαδεδομένες νευροαναπτυξιακές διαταραχές παγκοσμίως. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σημαντική αύξηση στις διαγνώσεις της ΔΕΠΥ, γεγονός που γεννά το ερώτημα: Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα φαινόμενο υπερδιάγνωσης ή με μια βελτιωμένη αναγνώριση και κατανόηση της διαταραχής;
Τι δείχνουν τα στοιχεία;
Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), το 2022 περίπου 7 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας 3–17 ετών είχαν διαγνωστεί με ΔΕΠΥ, σημειώνοντας αύξηση κατά 1 εκατομμύριο σε σύγκριση με το 2016. Παρόμοιες τάσεις παρατηρούνται και σε ευρωπαϊκές χώρες, αν και με διαφορετικές διαγνωστικές πρακτικές.
Ενδείξεις υπερδιάγνωσης
Μελέτες υψηλής επιστημονικής εγκυρότητας επισημαίνουν ορισμένα ανησυχητικά φαινόμενα:
Ηλικία στην τάξη: Παιδιά που είναι τα μικρότερα ηλικιακά στην τάξη τους διαγιγνώσκονται συχνότερα με ΔΕΠΥ. Μια συστηματική ανασκόπηση στο BMJ Open (2019) υπογράμμισε ότι η ανωριμότητα συχνά παρερμηνεύεται ως παθολογική συμπεριφορά, οδηγώντας σε περιττές διαγνώσεις.
Διεύρυνση διαγνωστικών κριτηρίων: Η μετάβαση από το DSM-IV στο DSM-5 χαλάρωσε ορισμένα από τα διαγνωστικά κριτήρια, με αποτέλεσμα να διαγιγνώσκονται περιπτώσεις που στο παρελθόν δεν θα θεωρούνταν ΔΕΠΥ.
Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες: Έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Journal of Learning Disabilities (2022) έδειξε ότι τα λευκά παιδιά σε ευνοημένες κοινότητες διαγιγνώσκονται συχνότερα με ήπια μορφή ΔΕΠΥ, γεγονός που αποδίδεται σε κοινωνικές προκαταλήψεις και ευκολότερη πρόσβαση σε διαγνωστικές υπηρεσίες.
Παράγοντες Βελτιωμένης Αναγνώρισης της ΔΕΠΥ
Ωστόσο, η αύξηση των διαγνώσεων δεν ερμηνεύεται αποκλειστικά ως υπερδιάγνωση. Σημαντικές εξελίξεις στον τομέα της ψυχικής υγείας και της κοινωνίας έχουν οδηγήσει στη βελτιωμένη κατανόηση της διαταραχής:
-
Αυξημένη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού.
-
Μείωση του κοινωνικού στίγματος γύρω από τις ψυχικές διαταραχές.
-
Αναγνώριση της ΔΕΠΥ στους ενήλικες. Η επιστημονική κοινότητα έχει πλέον αναγνωρίσει ότι η ΔΕΠΥ δεν αφορά αποκλειστικά παιδιά, αλλά μπορεί να επιμείνει και στην ενήλικη ζωή. (Columbia University Psychiatry)
- Βελτίωση της εκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας και ενίσχυση των διαγνωστικών εργαλείων.
Υπερδιάγνωση ή βελτιωμένη κατανόηση;
Καταλαβαίνουμε από τα παραπάνω ότι η απάντηση δεν είναι απλή. Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι σε ορισμένες περιπτώσεις γίνεται υπερδιάγνωση, κυρίως λόγω κοινωνικών, πολιτισμικών και εκπαιδευτικών παραγόντων. Ωστόσο, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι ταυτόχρονα έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην κατανόηση της ΔΕΠΥ και την αναγνώρισή της σε πληθυσμούς που στο παρελθόν ήταν «αόρατοι» για το σύστημα υγείας.
Το βέβαιο είναι ότι οι διαγνώσεις πρέπει να βασίζονται σε αυστηρά τεκμηριωμένα κριτήρια, ενώ η εκπαίδευση γονέων, εκπαιδευτικών και επαγγελματιών υγείας παραμένει κρίσιμη για την αποφυγή τόσο της υπερδιάγνωσης όσο και της υποδιάγνωσης.